Deze vraag krijg ik regelmatig van achterblijvers. Thuisonderwijs is behoorlijk onbekend bij Nederlanders en onbekend maakt onbemind. Een belangrijke reden om onze kinderen thuis te willen onderwijzen, is ontevredenheid met het schoolsysteem. En we hebben het echt geprobeerd. Van ‘gewone’ basisschool tot Leonardo onderwijs: been there, done that, threw away the T-shirt. De laatste school, voordat we besloten dat het genoeg was geweest, was Leonardo-onderwijs. Dit is onderwijs voor hoogbegaafden, gegeven vanuit een reguliere basisschool. En dat laatste was nu juist het probleem, als je het mij vraagt.
Het verschil tussen de theorie en de praktijk
Voordat je besluit je kind naar een school te sturen, laat je je meestal voorlichten. Het probleem hierbij is dat je alleen een theoretisch beeld krijgt van hoe het op een school is. School zet zijn beste beentje voor, kind en ouders zetten hun beste beentje voor. Maar dan de realiteit, klopt deze met wat voorgespiegeld is? In het geval van de Leonardoschool werd er heel veel beloofd. Wat ons vooral aansprak, was dat de kinderen de ruimte zouden krijgen om hun eigen talenten en interesses te volgen. De realiteit bleek anders. De kernvakken bleken uiteindelijk toch het overgrote deel van de tijd te vullen en de beloofde vrije ruimte veelal toch vooraf ingevuld. School had grootse plannen, maar niet het lef om die daadwerkelijk uit te voeren. Zij bleef hangen in het haar zo vertrouwde systeem, dat voor onze kinderen juist een probleem was. De ruimte die er was om andere vakken te volgen was al vooraf ingevuld met vakken die wederom vooral de ratio prikkelden, zoals het leren van de Chinese taal. Keuzevrijheid was er niet; de school bepaalde wat er aan extra aanbod was. Zoals mijn dochter het stelde, het enige lichtpuntje van de week was de muziekles die ze op voorgaande scholen niet had.
Daarbij kwam dat er geen leraren beschikbaar bleken te zijn die kennis hadden van het soort onderwijs dat deze school wilde geven. In eerste instantie wel. De leraar waarmee onze kinderen hun avontuur op deze school startten, was gedreven en hij had oog voor wat zijn leerlingen dreef, ondanks dat hij van de school niet de ondersteuning kreeg die hij nodig had. Toen hij echter uitviel, volgde een schaar van invallers die echt geen idee hadden hoe een stimulerende leeromgeving eruitzag. Op het laatst zaten onze kinderen weer in rijtjes opgesteld met de armen over elkaar stomweg naar toetsbare doelen toe te werken. De onderliggende verhoudingen binnen de klas waren ondertussen zo verslechterd dat onze kinderen lichamelijk gevaar liepen. Dat was het moment waarop we ingrepen en besloten dat het genoeg was geweest. Het Nederlandse onderwijs had genoeg schade aangericht.
Het kind als holistische leerling
Zoals ik eerder schreef, vertrouwen wij op de kracht van de intrinsieke leermotivatie. De mens als holistisch leerling. Het hele leven is één grote leerschool en beperkt zich niet tot de schoolbanken. Het strakke keurslijf van de schoolbanken zorgt wel dat de intrinsieke leermotivatie doodbloedt. Hoeveel kinderen ken jij die vroeger heel leergierig waren, de eerste jaren op school dolenthousiast waren, maar later steeds minder ging doen? Tot er niets over is van dat enthousiaste kind en leren een vies woord geworden is? Ik gok dat je er genoeg kent. Sir Ken Robinson heeft hier een geweldige toespraak over gehouden die RSA Animate weer in een mooi filmpje heeft omgevormd.
Er is al hetgeen ik hiervoor al genoemd heb. En dan is er nog onze overtuiging dat het leven waarvoor we klaar gestoomd worden, niet past bij het leven waarvoor we gemaakt zijn. Een belangrijk probleem dat door het schoolritme ontstaat, is het botsen van ons bioritme met het sociale ritme waar we in geduwd worden (zie ook Weg met de Wekker). De ongezonde leefwijze waarmee kinderen geïntroduceerd worden op scholen is een ander probleem. Het is een feit dat onze kinderen heel anders (lees: gezonder) eten dan de meeste van hun klasgenoten. Elke keer dat ze op school moesten eten, werden ze daar genadeloos voor afgestraft middels allerhande pesterijen. Daarbij komt nog de eindeloze rij van ongezonde dingen die ze aangeboden krijgen in en om de klas. Een gezonde traktatie is er tegenwoordig niet meer bij en elke schoolhappening wordt gelardeerd met suikerbommen. En, last but not least, de nadruk op het hoofd in plaats van de handen (en voeten) die er op school gelegd wordt. Een kind moet bewegen, moet voelen, moet rennen en vliegen, moet creëren. Moet niet continu op zijn krent achter een tafeltje zitten en zijn hersenen moeten gebruiken. Dat is tegennatuurlijk.
Er zijn nog meer zaken te noemen waardoor het Nederlandse onderwijs aan een grondige herinrichting toe is. Denk aan de emotionele schade die een aanzienlijk aantal kinderen oplopen in ons schoolsysteem door het toxische gedrag dat daar ongecontroleerd kan tieren. Wie heeft ooit bedacht dat het een goed idee om een groep van dertig kinderen in een ruimte te stoppen en dan te verwachten dat ze zichzelf leren hoe je met je medemens omgaat? Denk ook aan het effect dat het eerder genoemde totaal niet stimuleren van het creatieve denkvermogen heeft op de rol die het kind van vandaag kan spelen in de maatschappij van morgen.
Dit artikel is ondertussen meer dan tien jaar oud. Mijn kinderen zijn volwassen. In het Nederlandse onderwijs is er ondertussen echter nog niet veel veranderd en lopen er nog dagelijks kinderen vast. Wil jij hier ook aandacht voor vragen? Deel dit blog dan met je netwerk…