DEZE EDITIE VAN DURF GAAT OVER ARBEIDSVITAMINEN. Ik weet dat mensen graag een positief geluid horen en anders liever niets, maar voor mij is arbeidsvitaminen een beetje een jeukwoord. Het valt in dezelfde categorie als de gezegdes ‘arbeid adelt’ en ‘ledigheid is des duivels oorkussen’. Er zijn meerdere redenen dat ik me kapot begin te krabben wanneer dit soort frases gebruikt worden alsof ze over iets louter goeds gaan. De reden? Ze komen voort uit een cultuur waarin hard werken en veel geld verdienen verheerlijkt worden. Waarin zorgen dat de machine die economie heet blijft draaien het ultieme doel lijkt te zijn. Waarin mensen slechts de bouten en moeren zijn die de machine laten werken. Daarmee zijn ze symbool voor een systeem dat ontzettend slecht is voor mens en milieu Tijd voor een beetje tegengas. Zijn ze wel zo goed voor ons, al die arbeidsvitaminen? Of kunnen we toch beter andere vitaminen innemen?
Of ik niet een beetje overdrijf? Arbeidsvitaminen was toch een alleraardigst muziekprogramma? Jazeker, ik heb er jaren met plezier naar geluisterd. Het gaat echter over de gedachte die erachter schuilgaat: het bevorderen van de output van mensen op de werkvloer door een leuk muziekje aan te zetten. Het is een voorbeeld van hoe altijd maar alles uit de kast wordt gehaald om mensen aan het werk te krijgen en te houden. Terwijl als je je werk leuk vind en het nut ervan inziet, je vanzelf als een speer gaat. Kortom, het idee dat dit soort programma’s – en andere initiatieven om werk te hachelen te maken; je komt er in deze editie van DURF! vast genoeg tegen – nodig zijn, suggereert dat we en masse werk doen wat leuk en doenlijk gemaakt moet worden, omdat het dat eigenlijk niet is.
Van arbeid word je niet gezond
Dat brengt me bij het volgende vraagteken: is het wel zo goed voor ons, de arbeid waar die vitaminen voor nodig zijn? Nou, als je kijkt naar recente verzuimcijfers, denk ik van niet. Deze vertonen een stijgende trend. Een steeds groter aantal mensen komt thuis te zitten met een burn-out en andere werkgerelateerde aandoeningen. Kortom, van arbeiden zoals we het nu doen, wordt een groot aantal van ons niet bepaald gelukkig. Wat dat betreft is de term arbeidsvitaminen wel toepasselijk. ‘Gewone’ vitaminen nemen we immers in als onze voeding niet optimaal is. Op dezelfde manier grijpen we blijkbaar naar arbeidsvitaminen om eventuele ongezonde situaties waarin we ons op de werkvloer bevinden te repareren.
Maar zo is het nu eenmaal
Het lijkt weinig weerstand op te roepen, de situatie waarin we ons bevinden. “Zo is het nu eenmaal”, hoor je vaak. De meeste mensen schijnen te denken dat het niet anders kan en te vergeten dat we de maatschappij zelf creëren. Het is niet altijd zo geweest, dus het hoeft ook niet zo te blijven. Door de tijd heen hebben we getracht steeds meer luxe en zekerheden om onszelf heen te scheppen, in naam van de vooruitgang. Maar is vooruitgang wel zo’n goede titel voor dit proces? Juist door het streven naar zekerheden en luxe is het leven steeds ingewikkelder geworden. Intussen zijn we zover, dat we niet meer onafhankelijk kunnen zorgen voor díe zaken die we echt nodig hebben: voedsel, veiligheid en onderdak. Die door onszelf geschapen afhankelijkheid zorgt ironisch genoeg vaak voor onzekerheid en stress.
Hoe vooruitgang stiekem achteruitgang kan zijn
In het pre-landbouw tijdperk hadden onze voorouders slechts een uur of vijf per dag nodig voor hun natje en hun droogje. De grot was dan geveegd en al. Tegenwoordig werken we veertig uur per week en moeten dan bij thuiskomst nog van alles doen, schoonmaken, boodschappen doen, koken en naar het fitnesscentrum, want we hebben de hele dag op ons gat gezeten. Dat lijkt me eerder een achteruitgang dan een vooruitgang. En niet alleen in werkbelasting zijn we erop achteruit gegaan sinds de oertijd. We waren een stuk gezonder. Bovendien was er, naar het zich laat aanzien, in die tijd geen sekse ongelijkheid en normaliter geen hiërarchie. Van een familie die generatie op generatie – al dan niet symbolische – leiderschap en in ruil hiervoor een enorm inkomen claimt, had een jager-verzamelaar echt niets gesnapt.
Is het wel de enige manier?
Dus allemaal maar weer aan de pijl en boog dan? Was het maar zo eenvoudig. We zijn met teveel om die omslag van de ene op de andere dag te kunnen maken. Daarnaast moeten we ons afvragen of het wel wenselijk is, dat zoveel miljarden mensen aan het jagen en verzamelen slaan. Onze neiging om te pakken wat we pakken kunnen, is waarschijnlijk ook een overblijfsel van oermensenbrein. En dat is weer waarom de aarde zo’n leeggeroofde bende is geworden. Blijven we vraagtekens zetten bij een status quo? Of leren we van de geschiedenis en houden wat werkte en veranderen wat niet werkte. Je hoeft niet dat topsalaris met dito stress, snelle auto, dat grote huis en elk feestje een nieuwe outfit. Het kan anders. Realiseer je – om met de woorden van die fantastische Zweedse filosofe te spreken – dat lui zijn reuzefijn is. Daarnaast is het nodig om regelmatig helemaal niets te doen. We zijn niet gemaakt om heel de tijd aan te staan. Voor ons brein en lijf betekent dat er continu alarmsignalen binnenkomen, hetgeen lichamelijk en mentaal ongezond is. En arbeidsvitaminen? Een lekker muziekje terwijl je werkt, of niet werkt, blijft fijn. Maar werk waar je op zich al blij van wordt, is de enige gezonde optie. Dat fijne plaatje is dan een bonus.
Toch nog een positieve noot…
Je kunt zelf invloed uitoefenen op jouw werkzame leven. Dat is de positieve noot. Je kunt naar een situatie toe werken die voor jou gezond is. Misschien lukt het niet op stel en sprong, maar dan toch zeker in kleine stappen. Zit je tot over je oren in de prikkels, kun je niet meer helder denken en weet je daardoor niet hoe je verder moet? Neem eens de tijd om je te gaan vervelen. Ik heb er in het verleden een column over geschreven, weliswaar in het Engels, maar misschien heb je er iets aan. Voor degenen die zich niet herkennen in dit verhaal: gefeliciteerd, het zou zomaar kunnen dat je al helemaal op de juiste plek zit en een goede werk/luier balans hebt. Of dat je over een tijdje nog eens terugdenkt aan dit artikel en opeens begrijpt waar ik het over had.
In welke situatie jij je ook bevindt, ik wens je er succes mee. Over vitamines gesproken, ik ga nu even in het zonnetje zitten…
Spreekt dit je aan? Deel deze pagina met je netwerk, zodat mijn werk nog meer mensen bereikt! Bij voorbaat dank…